Το διαζύγιο είναι μια δύσκολη διαδικασία κατά την οποία το ζευγάρι αποφασίζει να αποχωριστεί ο ένας τον άλλον. Η απόφαση αυτή γίνεται δυσκολότερη όταν υπάρχουν και παιδιά. Το διαζύγιο λοιπόν, μπορεί να ακολουθηθεί από ένα σύνολο στρεσσογόνων γεγονότων, τα οποία μπορεί να ‘απειλήσουν’ την ευημερία ενός παιδιού. Στον όρο «στρεσσογόνα γεγονότα» συμπεριλαμβάνονται οι αυξημένοι καυγάδες μεταξύ των γονιών, η απελπισία των γονιών, η μετακόμιση, η αντιμετώπιση των νέων συντρόφων των γονιών καθώς και η απώλεια χρόνου με τον ένα γονέα ή και τους δύο. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω, τα παιδιά χρησιμοποιούν δύο ειδών στρατηγικές, την ενεργητική αντιμετώπιση η οποία δίνει έμφαση στο πρόβλημα και έχει ως αποτέλεσμα πιθανώς λιγότερα αποτυπώματα και την αντιμετώπιση αποφυγής από την οποία απορρέουν περισσότερα-ίσως- αποτυπώματα. Όλα αυτά, ωστόσο, δεν είναι θέσφατα και εξαρτώνται από τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια και τον τρόπο με τον οποίο αυτή η οικογένεια λειτουργούσε και λειτουργεί.
Οι αιτίες που οδηγούν στο χωρισμό μπορεί να είναι ποικίλες και σίγουρα διαφέρουν από οικογένεια σε οικογένεια. Πιο συγκεκριμένα, οι γάμοι σπάνια διαλύονται εντελώς ξαφνικά, αλλά είναι το αποκορύφωμα μιας πολύ μακράς διαδικασίας κατά την οποία το ζευγάρι απομακρύνεται. Ο γάμος σήμερα παρουσιάζει μια ευθραυστότητα, η οποία πηγάζει από τις ίδιες τις αξίες που έχουν τοποθετήσει τη συζυγική σχέση πάνω από όλες τις υπόλοιπες, προσωπικές και οικογενειακές δεσμεύσεις. Οι άμεσες αιτίες της διάλυσης του μπορεί να διαφέρουν από τα προσωπικά χαρακτηριστικά των δύο συντρόφων, τα μοτίβα επικοινωνίας τους, μέχρι τις οικονομικές δυσκολίες και την κοινωνική διάλυση.
Η ‘διάλυση’ της οικογένειας μπορεί να είναι επίπονη και για τους δύο γονείς αλλά μπορεί και να έχει και ποικίλες συνέπειες στα παιδιά .Καθώς οι οικογενειακοί ρόλοι και οι καταστάσεις αλλάζουν, τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα πολλές φορές με άγχος, θυμό, αντικοινωνικότητα και χαμηλές σχολικές επιδόσεις. Επίσης, πιθανώς μπορεί να παρουσιαστεί επιθετικότητα καθώς και έλλειψη αυτο-ρύθμισης. Ένα θέμα που τους προκαλεί αρκετή δυσαρέσκεια είναι οι ρυθμίσεις διαβίωσης. Τα μικρά παιδιά θέλουν οι επιθυμίες τους σχετικά με την ευελιξία στη διαμονή να ακουστούν από τους γονείς, γεγονός που συμβαίνει αρκετά σπάνια. Οι έφηβοι βλέπουν πιο δίκαιη μια ρύθμιση διαβίωσης, όταν θα μπορούν να βλέπουν το γονέα που δεν μένει μαζί τους όποτε θέλουν.
Στη συνέχεια, αξίζει να σημειωθεί, πως το διαζύγιο δεν είναι απαραίτητα ‘κακό’, αλλά μπορεί να έχει και θετικές συνέπειες. Αναλυτικότερα, τα παιδιά τα οποία απομακρύνονται από ένα υβριστικό και συγκρουσιακό περιβάλλον ή από ένα περιβάλλον στο οποίο παραμελούνταν, παρουσιάζουν πολύ λιγότερα προβλήματα μετά τη λήψη του διαζυγίου. Σύμφωνα λοιπόν με νεότερες μελέτες, το διαζύγιο είτε είναι «κακό» είτε είναι «καλό» είναι δύσκολο. αλλά τα περισσότερα παιδιά προσαρμόζονται με το πέρασμα του χρόνου. Οι διαζευγμένοι γονείς έχουν ανησυχίες για την ευημερία των παιδιών τους, ενώ ορισμένοι παραμένουν σε έναν δυστυχισμένο γάμο ώστε να προστατεύσουν τα παιδιά τους από το χωρισμό. Ακόμη όμως, οι γονείς που χωρίζουν έχουν λόγους να ελπίζουν καθώς σύμφωνα με ερευνητές μόνο ένα μικρό ποσοστό των παιδιών εμφανίζουν προβλήματα μετά το διαζύγιο ή αργότερα ως ενήλικες. Πιο συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί πως πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν βραχυπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις μετά το διαζύγιο, αλλά αυτές μειώνονται από το τέλος του δεύτερου έτους και μόνο μια μειοψηφία παιδιών επηρεάζονται περισσότερο.
Ακόμη και αν αναφέρθηκε πως το παιδί μπορεί να ξεπεράσει το διαζύγιο των γονιών του, υπάρχουν και κάποιοι παράγοντες οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν ακόμα περισσότερο. Αρχικά οι γονείς μπορούν να μειώσουν τις συγκρούσεις σχετικά με τη διαδικασία του διαζυγίου και να μην εκθέτουν επανειλημμένα το παιδί σε αυτήν. Επίσης, οι γονείς μπορούν να είναι ξεκάθαροι και να απαντούν σε ό,τι το παιδί τους ρωτήσει. Επιπροσθέτως, πρέπει να παρέχεται στο παιδί συναισθηματική υποστήριξη και ζεστασιά. Οι δάσκαλοι επίσης καθώς και οι συμμαθητές, συνομήλικοι διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο στην όλη διαδικασία. Στο να ξεπεραστεί ωστόσο η δυσφορία του διαζυγίου, σημαντικά είναι και τα προσωπικά χαρακτηριστικά του παιδιού, όπως η ιδιοσυγκρασία του και αν το παιδί είναι λύτης προβλημάτων και επιδιώκει την κοινωνική υποστήριξη παρά την αποφυγή και την απόσπαση προσοχής από το πρόβλημα.
Αφού λοιπόν έγινε λόγος για τη διαδικασία του διαζυγίου και τις συνέπειές του στο παιδί, είναι άξιο να σημειωθεί και η περίπτωση της ανασύστασης της οικογένειας. Για την ανασυσταθείσα οικογένεια πρέπει να αναφερθεί πως τα παιδιά έχουν ένα στερεότυπο, μία εικόνα την οποία έχουν σχηματίσει κυρίως από παραμύθια όπως η εικόνα της «κακιάς μητριάς» ή η εικόνα της προσωρινής οικογένειας ως αποτέλεσμα του διαζυγίου. Όντως οι οικογένειες αυτές αντιμετωπίζουν συχνά περισσότερα προβλήματα όσο αφορά στην προσαρμογή σε σύγκριση με τις αρχικές οικογένειες. Παρόλα αυτά, αν ο νέος γάμος γίνει ομαλά μπορεί να μειώσει την ψυχική πίεση που βιώνει το παιδί. Σε κάθε περίπτωση όμως, οι δεύτεροι γάμοι περνούν περισσότερες συγκρούσεις καθώς οι σχέσεις είναι πλέον πιο περίπλοκες για παράδειγμα πρώην σύντροφοι, θετά παιδιά κ.τ.λ. Κι όμως αυτό δεν είναι απόλυτο καθώς πολλές φορές, στις νέες οικογένειες, η επικοινωνία είναι καλύτερη και υπάρχει περισσότερη αποδοχή και εμπιστοσύνη.
Εν κατακλείδι, τα καλά και αξιοσημείωτα νέα είναι πως, για τα παιδιά, η μακροχρόνια επίπτωση του διαζυγίου δεν είναι αναπόφευκτη και πως πολλά έχουν περάσει τη δύσκολη αυτή διαδικασία με λίγες αν όχι με καθόλου «ουλές». Ειδικά αν το διαζύγιο επιφέρει μια αλλαγή σε ένα καλύτερο περιβάλλον, τότε οι γονείς δεν πρέπει να παραμένουν στο γάμο για χάρη των παιδιών καθώς οι πατριοί και οι μητριές συχνά μπορούν να παρέχουν ένα ζεστό και ασφαλές περιβάλλον το οποίο το παιδί στερούταν από τον προηγούμενο γάμο. Τέλος, οι γονείς πρέπει να ακούν τα παιδιά τους. Με τη σειρά τους οι γονείς μπορούν να μετατρέψουν με μία υποστηρικτή σχέση τη δυσκολία του χωρισμού σε μια καλύτερη ζωή για τα τέκνα τους. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως όλα τα παραπάνω δεν είναι κανόνες που διέπουν όλες τις περιπτώσεις των διαζυγίων. Κάθε οικογένεια και κάθε σχέση μέσα σε αυτήν, είναι πολύ διαφορετικές, με τις δικές τους στίξεις, τους δικούς τους ρητούς και άρρητους κανόνες και τα δικά τους μοτίβα επικοινωνίας. Αυτά είναι που ορίζουν την απάντηση των μελών της οικογένειας είτε στο διαζύγιο, είτε στην ανασύστασή και στη δημιουργία ‘νέας’ οικογένειας.
Βιβλιογραφία
Arkowitz, H., & Lilienfeld, S.O., ( 2013). Is divorce bad for children? . Scientific American Mind,24.
Coontz,S.( 2007). The origins of modern divorce . Family Process, 46,7 -16.
Craig,G.J.,& Baucum,D.( 2008). Η ανάπτυξη του παιδιού,τόμος Β(Π.Βορριά,Μτφρ.).Αθήνα: Παπαζήση.
Gordon,R.,M.(2005). The doom and the gloom of divorce research. Psychoanalytic Psychology, 22,450-451.
Hetherington, E.,M.,& Stanley-Hagan, M.( 1999). The adjustment of children with divorced parents : A risk and a resili
