Η δομή της οικογένειας στο δυτικό κόσμο έχει αλλάξει ριζικά τις τελευταίες δεκαετίες. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό των μονογονεϊκών οικογενειών έχει αυξηθεί σημαντικά και αποτελεί πλέον μια νέα μορφή γονεϊκότητας. Αναφέρεται όμως πως οι πιέσεις αυτών των μόνων μητέρων και μόνων πατέρων είναι έντονες και ακόμη περισσότερο γι’ αυτούς που εργάζονται παράλληλα με την φροντίδα του παιδιού.
Η μονογονεϊκότητα δεν είναι κάτι καινούργιο στις κοινωνίες μας. Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 οι μόνες μητέρες προέκυπταν από διαζύγια, ενώ το 1980 εμφανίζονται οι ανύπαντρες μητέρες και μητέρες που ζούσαν σε διάσταση χωρίς να έχουν προβεί σε διαζύγιο. Ακόμη και παλιότερα σε περιόδους πολέμων, πολλές γυναίκες κυρίως κατέληγαν μονογονείς. Σήμερα, πέρα από τα διαζύγια, όλο και περισσότερες γυναίκες αφού τελειώσουν τις σπουδές και αποκατασταθούν επαγγελματικά, στρέφονται ύστερα στην οικογένεια και στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή λόγω της ανησυχίας τους ότι η γονιμότητα μειώνεται ανάλογα με την ηλικία και λόγω της απουσίας χρόνου για ανεύρεση του κατάλληλου συντρόφου.
Όσον αφορά στους μόνους πατέρες αυτοί προκύπτουν συνήθως από διαζύγιο, αν και εξακολουθεί το ποσοστό αυτό να είναι πάρα πολύ μικρό, ενώ δεν υπάρχουν μελέτες για πατέρες που απέκτησαν παιδί μόνοι τους μέσω υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Επίσης οι γονείς μπορούν να καταλήξουν αναγκαστικά στη μονογονεϊκότητα όχι μόνο από το διαζύγιο και από το θάνατο του/της συζύγου αλλά και την εγκατάλειψη.
Οι μόνοι γονείς καλούνται να ανταπεξέλθουν σε πολλές ανάγκες συμπεριλαμβανομένων και του παιδιού τους χωρίς την στήριξη του συντρόφου τους αλλά και σε πολλαπλούς ρόλους. Στο σημείο αυτό να τονιστεί ότι οι γονείς που επιλέγουν από μόνοι τους τη μονογονεϊκότητα εμφανίζουν μια πολύ ισχυρή επιθυμία καθώς δεν τους προβληματίζουν όλα αυτά τα κοινωνικά και νομικά ζητήματα που προκύπτουν, ενώ έχουν ανάγκη την υποστήριξη της οικογένειάς τους. Όπως και να έχει, συχνές είναι οι δυσκολίες των μονογονέων και αυτές αφορούν την απουσία ψυχολογικής υποστήριξης, το αρνητικό στίγμα της κοινωνίας και ο αποκλεισμός. Επιπλέον, όπως προαναφέρθηκε, ο μονογονέας επωμίζεται όλες τις ευθύνες και τις αποφάσεις, καθώς δεν υπάρχει διαμοιρασμός, όπως στις οικογένειες με δύο γονείς. ʼλλες δυσκολίες μπορεί να αφορούν επόμενες διαπροσωπικές σχέσεις του γονέα, η κούραση, ο θυμός ή οι ‘υπερβολικές’ θυσίες για χάρη του παιδιού/ των παιδιών. Αξίζει να αναφερθεί ότι η μονογονεικότητα μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες δυσκολίες ειδικότερα αν είναι αναγκαστική, δηλαδή αν έχει προκύψει από διαζύγιο, θάνατο ή εγκατάλειψη, αφού το παιδί βιώνει μαζί και τις συνέπειες των γεγονότων αυτών.
Παράλληλα, τα παιδιά μπορεί να έρθουν αντιμέτωπα με ποικίλες δυσκολίες. Τα παιδιά με μονογονέα συχνά μπορεί να παρουσιάσουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης ψυχολογικών προβλημάτων, παραβατικών συμπεριφορών, χαμηλών επιδόσεων στο σχολείο και άλλων προβλημάτων που σχετίζονται με την εγκατάλειψη του σχολείου και με εγκυμοσύνες σε νεαρή ηλικία. Μπορεί να αναλάβουν επίσης πολλές ευθύνες ή ρόλους που δεν τους αναλογούν, όπως αυτόν του απόντα συζύγου. Επίσης το παιδί ενδέχεται να αναζητήσει το γονικό πρότυπο του απόντα γονιού σε άλλα άτομα, όχι απαραίτητα τα πιο υγιή και κατάλληλα. Υπάρχει ακόμα η περίπτωση το παιδί να αναπτύξει προβλήματα εξάρτησης από το γονέα, ταύτισης αλλά συχνα και μειονεξίας. Επιπλέον, ο κοινωνικός στιγματισμός των μονογονεϊκών οικογενειών, μπορεί να φέρει τα παιδιά αντιμέτωπα με φαινόμενα απόρριψης ή σχολιασμού.
Αντίθετα, τα παιδιά που γεννιούνται με έναν γονέα λόγω της ισχυρή επιθυμίας αυτού, δεν έχουν να αντιμετωπίσουν τις ίδιες δυσκολίες με αυτά της αναγκαστικής μονογονεικότητας, κι αυτό γιατί η συνθήκη αυτή δεν συνοδεύεται από άλλα δύσκολα γεγονότα για την οικογένεια (π.χ. διαζύγιο, θάνατος, κ.α.). Μελέτες επίσης αναφέρουν ότι οι μόνοι γονείς εμπλέκονται περισσότερο συναισθηματικά με τα παιδιά τους, ενώ τα παιδιά με μόνες μητέρες έχουν χαμηλά επίπεδα άγχους και επιθετικότητας, καταναλώνουν λιγότερο αλκοόλ και έχουν ενισχυμένη αυτοεκτίμηση. Επίσης αναφέρεται πως δεν παρουσιάζεται δυσκολία με το ρόλο του φύλου όπως δεν συμβαίνει και στα ομόφυλα ζευγάρια. Επιπροσθέτως, σχετικά με τη σχέση του παιδιού και συγκεκριμένα με τη μόνη μητέρα του που κατ’ επιλογή είναι μόνη, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η σχέση αυτή είναι θερμή, υπάρχει μεγαλύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ τους και πιο έντονος δεσμός. Επίσης οι μόνες αυτές μητέρες βιώνουν μεγαλύτερη ευχαρίστηση και χαρά και λιγότερο θυμό σχετικά με την ανατροφή του παιδιού συγκριτικά με αυτές που βρίσκονται με το σύντροφό τους, ενώ το παιδί τους αναφέρεται ότι είναι λιγότερο προσκολλημένο σε αυτές.
Τέλος, όποια και να είναι τα ευρήματα των παραπάνω μελετών, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε οικογένεια είναι διαφορετική. Οι μονογονεϊκές οικογένειες μπορούν και είναι και αυτές ευτυχισμένες. Οι συσχετίσεις μεταξύ των μονογονεϊκών οικογενειών και των μετέπειτα αρνητικών επιδράσεων και σε παιδιά και σε γονείς αντανακλά σε σημαντικό βαθμό το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οι οικογένειες αυτές υφίστανται αλλά και στους τρόπους με τους οποίους αυτές λειτουργούν και επικοινωνούν. Τα παιδιά των μονογονέων είναι ευτυχισμένα όταν μεγαλώνουν με αγάπη, ασφάλεια και σταθερότητα. Διαφορετικότητα, δε σημαίνει απαραίτητα και δυσλειτουργικότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι παιδιά που μεγαλώνουν με δύο γονείς αλλά σε ένα δυσλειτουργικό και ασταθές περιβάλλον, μπορεί να έρθουν αντιμέτωπα με περισσότερες δυσκολίες από ότι τα παιδιά μονογονέων…
Βιβλιογραφία
Craig,G.J.,& Baucum,D.( 2008). Η ανάπτυξη του παιδιού,τόμος Β(Π.Βορριά,Μτφρ.).Αθήνα: Παπαζήση.
Fergusson,M.,D.,Boden,M.J.,&Horwood,j.(2007). Exposure to Single Parenthood in Childhood and Later Mental Health, Educational, Economic, and Criminal Behavior Outcomes.Arch Gen Psychiatry,64,1089-1095.
Golombok,S.,&Badger,S.(2009). Children raised in mother-headed families from infancy: a follow-up of children of lesbian and single heterosexual mothers, at early adulthood.Human Reproduction,0,1-8.
MacCallum,F.,&Golombok,S.(2004).Children raised in fatherless families from infancy: a follow-up of children of lesbian and single heterosexual mothe
